Pomniki
 
    Pierwszym pomnikiem upamiętniającym postać Fryderyka Chopina na ziemiach polskich był obelisk w Żelazowej Woli zaprojektowany przez Bronisława Żochowskiego z inicjatywy Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i rosyjskiego kompozytora Milija Bałakiriewa. Jego uroczyste odsłonięcie, połączone z pierwszym w tym miejscu koncertem chopinowskim, nastąpiło 17 X 1894 r. w 45. lecie śmierci artysty. Znajduje się na nim medalion z wizerunkiem Chopina wg projektu J. F. A. Bovy'ego, wykonany przez Jana Wojdygę i napis: F. Chopin 22. II. 1810, z lirą poniżej otoczoną liśćmi. Pomnik pierwotnie stał na wprost dawnej oficyny dworskiej (miejsca urodzenia Chopina), później został przeniesiony do parku. W trzy lata później z inicjatywy Wiktora Magnusa stanął podobny w formie pomnik Chopina w Dusznikach Zdroju.

  N
ajbardziej znanym i rozpoznawalnym jest pomnik Fryderyka Chopina w Parku Łazienkowskim w Warszawie. Zaprojektowany przez artystę rzeźbiarza Wacława Szymanowskiego, miał być wzniesiony w 100. lecie urodzin kompozytora. Jego powstaniu przeszkodziły względy finansowe i techniczne. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło dopiero 14 XI 1926 r. przez prezydenta Ignacego Mościckiego. Umieszczony na cokole pomnik przedstawia odlaną w brązie postać kompozytora siedzącego pod stylizowaną mazowiecką wierzbą. W 1940 r. pomnik został wysadzony w powietrze przez Niemców, a odlew pocięty na kawałki. Dopiero w 1958 r. udało się pomnik zrekonstruować i ponownie oddać. Od 1959 r. odbywają się przy nim w okresie letnim koncerty muzyczne.

________________________________________________________________________________________


________________________________
Pismo sekretarza Komitetu Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego E. Marksa z 15 XI 1892 r. do gubernatora warszawskiego z prośbą o zatwierdzenie projektu budowy pomnika Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli; APW, Rząd Gubernialny Warszawski Wydział Budowlany Referat XVIII, sygn. 4585, k. 4
_______________________________
Pismo gubernatora warszawskiego z 2 II 1893 r. do Wydziału Budownictwa Warszawskiego Rządu Gubernialnego w sprawie budowy pomnika Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne; APW, Rząd Gubernialny Warszawski Wydział Budowlany Referat XVIII, sygn. 4585, k. 3


_____________________________________________
Pozwolenie Kancelarii Hipotecznej Sądu w Warszawie dla Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego na sporządzenie aktu notarialnego o wydzieleniu z dóbr Żelazowa Wola działki gruntu pod budowę pomnika F. Chopina; APW/OG, Hipoteka w Sochaczewie, sygn. 431, k. 198


______________________________________________________________________________________
Pismo Dyrekcji Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie z 13 VII 1894 r. upoważniające S. Wierzbickiego do złożenia wniosku w księdze hipotecznej dóbr Żelazowa Wola, zwalniającego od odpowiedzialności za pożyczę Towarzystwa grunt o powierzchni 23 sążnie 23 stóp przeznaczony pod budowę pomnika Fryderyka Chopina; APW/OG, Hipoteka w Sochaczewie, sygn. 431, k. 190


______________________________________________________________________________________________________
Projekt budowy pomnika Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, 1894 r.; APW, Rząd Gubernialny Warszawski Wydział Budowlany Referat XVIII, sygn. 4585, k. 11, 13-14


___________________________________________________
Pomnik Chopina w Żelazowej Woli, fot. współcz.; APW/OŁ, Zbiór Henryka Świątkowskiego, sygn. 17
_________________________________________________
Pomnik Chopina w Dusznikach Zdroju, fot. współcz.; APW/OŁ, Zbiór Henryka Świątkowskiego, sygn. 18

Na bloku z niebieskiego sjenitu wysokości 2 metrów umieszczono brązowy medal-płaskorzeźbę dłuta Stanisława Romana Lewandowskiego, wykonany według portretu Chopina dostarczonego przez ks. Marcelinę Czartoryską. Pod nim zaś umieszczono następujący napis: „Fryderykowi Chopinowi, który w roku 1826 swoją sztuką prawdziwą i wysoką kulturą, szlachetny charakter w młodości okazał, pomnik ten w roku 1897 ku wiecznej rzeczy pamięci za pozwoleniem władz miejskich własnym kosztem Polak Polakowi wystawił”.

Z. Jeżewska, Fryderyk Chopin, Warszawa 1985, s. 88.


_____________________________________________________________________________________________________
Pismo Komitetu Budowy Pomnika Chopina w Warszawie do redakcji „Kuriera Polskiego” z 1905 r. z prośbą o podanie czytelnikom konta bankowego do wpłat na budowę pomnika; APW, Zbiór Korotyńskich, sygn. XI/315, k. 45-46

Komitet budowy pomnika Chopina w Warszawie zwraca się do Szanownej Redakcji z gorącą i uprzejmą prośbą o łaskawe otwarcie składek na ten cel w Jej poczytnym piśmie oraz o najusilniejsze poparcie 
i polecenie składek tych licznym czytelnikom Jej pisma.

Prosimy również o nadmienienie gwoli zachęty do ofiar, że według sprawozdania komitetu budowy do obecnej chwili z ofiar prywatnych, złożonych z wielbicieli Chopina, komitet zebrał rb. 10.237 kop. 24. Sumę tę złożono na rachunek bieżący w Banku handlowym.
Jest ona zbyt mała, ażeby z nią można było rozpocząć roboty przygotowawcze do budowy (…).

Fragm. z listu do redakcji „Kuriera Polskiego” z 1905 r.


______________________________________________________________________________
Wycinki prasowe z artykułami: WK, Dalsza historia pomnika Chopina [w:] „Kurier Polski”, nr 204 z 12 VII 1917 r. i Quis, Gdzie pomnik Chopina [w:] „Kurier Warszawski”, nr 81 z 22 III 1922 r.; APW, Komitet Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie, sygn. 2, k. 63-64


Daremne były wszystkie starania zrozpaczonego już twórcy pomnika, który nie szczędził nawet własnych pieniędzy, byle tylko swoje dzieło ukochane, dzieło, które było jego chlubą, a stałoby się chlubą narodu, ujrzeć nareszcie w Warszawie. Przez lata całe drugą połowę olbrzymiego modelu trzymać musiał we własnej pracowni, nie mogąc ani w niej rzeźbić, ani jej wynająć, ani jej sprzedać. A gdy nareszcie zdecydował się przenieść swój model do szopy, ad hoc wydzierżawionej, płacić musiał z własnej kieszeni wysokie koszta dzierżawy. I tak sprawa stoi w tej chwili. Rozżalony słusznie artysta przeniósł się do Rzymu, połowa modelu drzemie sobie w Paryżu, druga śpi w szopie krakowskiej, gips, osłabiony latami, kruszeje, komitet wzrusza bezradnie ramionami i zanosi się na to, że wielkie dzieło pozostanie tylko przykrym znakiem zapytania w dziejach naszej kultury.
Byłaby to niesłychana krzywda dla znakomitego artysty i krzywda dla sztuki narodowej (…).


Z artykułu Quis, Gdzie pomnik Chopina? w „Kurierze Warszawskim” z 1922 r.


__________________________________________________________________________________
List adwokata Wacława Trejdosiewicza z Warszawy z 9 V 1919 r., zwracającego się w imieniu Wacława Szymanowskiego z prośbą o interwencję w sprawie przywiezienia odlewu pomnika Chopina z Paryża do Warszawy; APW, Komitet Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie, sygn. 1, k. 25-26


__________________________________________________________
Usytuowanie pomnika Chopina w warszawskich Łazienkach – fot. ok. 1925 r.; APW, Komitet Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie, sygn. 4, k. 4
________________________________
Fotografia modelu gipsowego pomnika w Łazienkach – głowa Chopina; APW, Komitet Budowy Pomnika Fryderyka Chopina w Warszawie, sygn. 4, k. 7v


_____________________________________________________________
Artykuł H. Opieńskiego „Pod pomnikiem Chopina” z programem uroczystości odsłonięcia pomnika w „Warszawskiej Gazecie Porannej” z 14 XI 1926 r.; APW/OŁ, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 349, k. 15

Dzieło Chopina, ten szczerolity kruszec, łączy w sobie w niedościgłej doskonałości przetopione dwa elementy: istotę boskiego piękna muzycznego z odczuciem najgłębszej treści ducha polskiego. Stop ten dokonany potęgą geniusza twórcy jest tak zupełny, że jesteśmy w stanie rozszczepić tej jedności.
Z każdego taktu muzyki Chopina mówi do nas polskość i odwrotnie, w każdym momencie, gdy zadźwięczy w nas struna wspólnej rasowej więzi z wieszczem, korzyć się musimy równocześnie przed pięknem jego muzyki (…).


Z artykułu Z. Drzewieckiego „Niespożytość dzieła Chopina a interpretatorzy” w „Warszawskiej Gazecie Porannej” z 14 XI 1926 r.


_____________________________________________________
Artykuły poświęcone twórczości Fryderyka Chopina autorstwa Z. Różyckiego, A. Michałowskiego, Z. Drzewieckiego, H. Melcera i J. Śliwińskiego, zamieszczone w „Warszawskiej Gazecie Porannej” z 14 XI 1926 r. z okazji odsłonięcia pomnika w Łazienkach; APW/OŁ, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 349, k. 16

Postawienie pomnika zobowiązuje – uczy – przypomina; ono przede wszystkim pobudzać winno do rozmyślań, czym jest dzisiaj dla nas Chopin i co uczynić winniśmy dla Jego pamięci (…) Stwarzać geniuszów żaden naród nie potrafi, ale ponieważ oni rodzą się tylko na uprawnej, w kulturze utrzymanej niwie, więc pierwszym naszym zobowiązaniem wobec pomnika Chopina winno być poczucie obowiązku względem polskiej artystycznej kultury. Do muzyków specjalnie należy praca nad rozwojem i rozkwitem muzyki narodowej – do wszystkich, do ogółu Narodu, należy zrozumienie i pomoc w tej pracy (…).

Fragm. z artykułu H. Opieńskiego, Pod pomnikiem Chopina w „Warszawskiej Gazecie Porannej” z 14 XI 1926 r.


_____________________________________________________________________________________________________
Pomnik Chopina w warszawskich Łazienkach – karty pocztowe; APW, Zbiór pocztówek (do 1939 r.),
sygn. IV-177 i IV-181

POWRÓT            DALEJ