Archiwum Państwowe w Warszawie - Oddział w Łowiczu: zasób

Oddział w Łowiczu: zasób

Do najciekawszych w zasobie archiwalnym należą Akta miasta Łowicza z lat 1783-1950, które w dziale dokumentującym instytucje administracji ogólnej są największym z zespołów archiwalnych. Akta liczą 4770 jednostki i ponad 42,65 mb, z których większość pochodzi z okresu międzywojennego. Ponad 1300 j.a. zespołu stanowią domowe księgi meldunkowe, które posiadają indeks osobowy mieszkańców. Ich odnalezienie jest możliwe poprzez wyszukiwarkę http://www.warszawa.ap.gov.pl/wyszukiwarki/lowicz-m/index.html
Wyjątkowa rangę posiadają szczątki akt 14 cechów działających w przeszłości w Łowiczu. Chronologicznie większość łowickich dokumentów i akt cechowych pochodzi z XIX i XX wieku, ale są także sięgające XVII i XVIII stulecia. Do najstarszych należy m.in. księga posiedzeń sądu cechu szewców, prowadzona od 1631 roku i kontynuowana systematycznie do 1834 r. czy przywilej króla Jana Kazimierza dla cechu stolarzy, szklarzy i tokarzy z 1652 r. z pieczęcią kancelarii królewskiej i podpisem władcy. W zespole cechy w Bolimowie znajduje się najstarszy chronologicznie dokument w zasobie przywilej króla Zygmunta III Wazy dla cechu szewców w Bolimowie.

Liczną objętościowo grupę reprezentują w archiwum akta administracji ogólnej z terenu powiatu łowickiego, szczególnie ważne do badania życia politycznego, społeczno-gospodarczego i kulturalnego wsi w XIX-XX wieku. Akt administracji specjalnej jest stosukowo niedużo i stanowią je szczątki zespołów. Do ciekawszych w tym dziale zaliczyć trzeba dokumentację komisji konskrypcyjnych (poborowych) z Łowicza i powiatu z okresu zaborów, a z lat bardziej współczesnych: Więzienia w Łowiczu (1918-1944), Inspektora Szkolnego (1919-1949) i Powiatowego Komitetu Opieki Społecznej (1940-1949).
Pod względem objętościowym największą grupę dokumentacji stanowią akta instytucji wymiaru sprawiedliwości. Wykorzystywane są one nie tylko do celów naukowych, ale przede wszystkim do regulacji spraw majątkowych i ustalania praw własności.
Akta stanu cywilnego różnych wyznań figurują w archiwum od niedawna. Poza aktami z parafii rzymskokatolickich, w zasobie przechowywane są także akta stanu cywilnego okręgów bożniczych, parafii prawosławnych, ewangelickiej i mariawickiej z XIX i XX w. z Łowicza i pow. łowickiego. Zdecydowana większość akt metrykalnych z najstarszego okresu przechowywana jest w Archiwum Diecezjalnym w Łowiczu i Archiwum Państwowym w Łodzi. Na specjalną uwagę w łowickich zbiorach zasługują akta instytucji i organizacji politycznych, społecznych, kulturalnych i zawodowych. Jakkolwiek stan ich zachowania bywa niekiedy szczątkowy, pozostają one wartościowym materiałem badawczym do studiów regionalnych.
Chlubą łowickiego archiwum jest posiadania zbioru archiwaliów Władysława Tarczyńskiego (1845-1918), społecznika, literata i zbieracza pamiątek historycznych z Łowicza. Są one częścią tzw. zbiorów bibliotecznych, otwartego w 1907 r. Muzeum Starożytności i Pamiątek Historycznych w Łowiczu oraz działającego w mieście przed II wojną światową Muzeum Miejskiego im. Władysława Tarczyńskiego. Po wojnie zbiory te zostały rozparcelowane i w części powróciły z WAP w Łodzi do Łowicza w 1980 r. W łowickim archiwum liczą obecnie 402 jednostki. Trzon zbioru stanowią archiwalia z okresu staropolskiego, przy czym ten znaczący fragment wykracza daleko poza tematykę łowicką. Znajdują się wśród nich m.in. dokumenty królów i prymasów polskich, listy i rękopisy wybitnych osób życia politycznego, rozkazy i odezwy dowódców powstań narodowych i in., są też fotografie, afisze, kalendarze, książki dawnej drukarni prymasowskiej w Łowiczu itp.

Na koniec wypada jeszcze wspomnieć o licznych w zasobie zespołach rodzinnych (Szajdingów, Pawłyszko, Xiężopolskich, Dąbrowskich, Świątkowskich, Zbudniewków), zbiorach fotografii, afiszów, rękopisów i druków ulotnych oraz zbiorach bibliotecznych AP w Łowiczu, wśród których, oprócz książek o tematyce regionalnej, opracowań z archiwistyki i archiwoznawstwa, są dzienniki urzędowe i monitory (z lat 1918-1954) oraz gazety i czasopisma regionalne.

Karta tytułowa księgi wpisów archikonfraterni kupieckiej w Łowiczu z lat 1662-1758, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 50	Karta tytułowa księgi praw dla chłopców konfraterni kupieckiej w Łowiczu z lat 1736-1767, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 51	Karta tytułowa księgi protokołów Urzędu Starościńskiego w Łowiczu z lat 1768-1785, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 39
Herb Prawdzic na odcisku lakowym pieczęci sygnetowej Józefa Chełmońskiego (dziadka malarza), Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 75	Gazeta Urzędowa dla powiatu łowickiego i sochaczewskiego, Nr 1 z 21 grudnia 1918 r., Zbiory biblioteczne archiwum, sygn. 555	Wyjście włościan po nabożeństwie z kościoła w Złakowie Kościelnym, fot. NN z 1932 r., Materiały regionalne z terenu miasta Łowicza i powiatu łowickiego, sygn. 5
Przywilej arcybiskupa Michała Poniatowskiego z 1792 r. dla Tomasza Borakowskiego, wójta wsi Bocheń w kluczu chruślińskim, Zbiór Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu, sygn. 35	Świadectwo dojrzałości biskupa Władysława Miziołka z 1934 r., absolwenta Gimnazjum Państwowego im. Ks. J. Poniatowskiego w Łowiczu, I Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Łowiczu, sygn. 24	Widok kolegiaty łowickiej z lat okupacji niemieckiej 1939-1945, fot. NN z ok. 1944 r., Materiały regionalne z terenu miasta Łowicza i powiatu łowickiego, sygn. 10.

Informatory o zasobie:

1. Wojtylak M.: Informator o zasobie archiwalnym Archiwum Państwowego m. st. Warszawy Oddział w Łowiczu. Łowicz 1993, ss. 59. Rec. J. Leśniewska: Archeion. T. 96. Warszawa 1996, s. 215-217.
2. Archiwum Państwowe m. st. Warszawy Oddział w Łowiczu. Informator o zasobie archiwalnym, oprac. M. Wojtylak. Warszawa 2008, ss. 200. Rec. A. Owczarek-Cichowska: Rocznik Mazowiecki. T. XXI. 2009, s. 315-317.

Źródła drukowane z zasobu:

1. Nie wybiła godzina wybawienia z otchłani nieszczęść... Kronika dziejów Łowicza Władysława Tarczyńskiego, oprac. M. Wojtylak. Warszawa 2015, ss. 421.
2. Skarby łowickiego archiwum, oprac. M. Wojtylak. CDN. Notatnik kulturalny Galerii Browarna. Vol. 3. Nr 1(17). 2000, nlb.
3. Tadeusz Gumiński, Na drodze do wolności. Polska Organizacja Wojskowa i 11 listopada 1918 r. w Łowiczu, podał do druku Marek Wojtylak, Warszawa – Łowicz 2018, ss. 60.
4. Władysław Tarczyński (1845–1918) i jego zbiory. Kalendarz na 2018 rok, oprac. M. Wojtylak. Łowicz 2017, ss. 14.
5. Wyszperane w Archiwum. Kartki z dziejów Łowicza i Ziemi Łowickiej, oprac. M. Wojtylak. Łowicz 2017, ss. 208.

Opracowania szczegółowe o zasobie:

1. Wojtylak M.: Akta gminnych kas pożyczkowo-oszczędnościowych powiatu łowickiego w XIX i XX w. Archeion. 95: 1995, s. 43-57.
2. Wojtylak M.: Akta Komisji Dobrego Porządku w Łowiczu (1781-1784). T. 100: 1999, s. 97-108.
3. Wojtylak M.: Akta łowickich cechów w zasobie archiwum w Łowiczu. Roczniki Łowickie. T. I. Łowicz 2003, s. 139-170.
4. Wojtylak M.: Akta miejskie w zbiorach archiwum w Łowiczu. T. 100: 1999, s. 203-208.
5. Wojtylak M.: Archiwalia rodzinne w zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Łowiczu. Roczniki Łowickie, T. XIII: 2015. Łowicz 2016, s. 5-6.
6. Wojtylak M.: Archiwalny dar hr. Jana Moszyńskiego z Sójek dla muzeum Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu. Kutnowskie Zeszyty Regionalne. T. III: Kutno 1999, s. 199-236.
7. Wojtylak M.: Dokumenty exodusu ludności stolicy w zasobie Oddziału Archiwum Państwowego m. st. Warszawy w Łowiczu. Kronika Warszawy. Nr 2/121: 2004, s. 80-84.
8. Wojtylak M.: Dokumenty Haliny Świderskiej-Konecznej w zasobie Archiwum Państwowego m. st. Warszawy Oddział w Łowiczu. Roczniki Łowickie, T. IX: 2011, Łowicz 2012, s. 308-312.
9. Wojtylak M.: I wojna światowa w dokumentach Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Łowiczu. Roczniki Łowickie, T. XII: 2014, Łowicz 2015, s. 88-159.
10. Wojtylak M.: Mickiewicziana wśród archiwaliów zbioru Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu. Siódma Prowincja. Nr 1-2: 1999, s. 22-23.
11. Wojtylak M.: Materiały do działalności służb budowlano – inżynierskich w Łowiczu i powiecie łowickim w XIX w. w zasobach archiwalnych. Archeion, T. CXV: Warszawa 2014, s. 535 – 557.
12. Wojtylak M.: Materiały dotyczące II wojny światowej w zasobie Archiwum Państwowego w Łowiczu. Roczniki Łowickie, T. VII: 2009, Łowicz 2010, s. 155-174.
13. Wojtylak M.: Materiały dotyczące Nieborowa i Arkadii w zasobie łowickiego oddziału Archiwum Państwowego w Warszawie, [w:] Nieborów i Arkadia – 70 lat Muzeum Księga Pamiątkowa. Nieborów i Arkadia 2015, s. 414 – 425.
14. Wojtylak M.: Pozostałość aktowa rzemiosła z II wojny światowej na Mazowszu na przykładzie dokumentacji Powiatowej Grupy Rzemiosł na powiat łowicki w Łowiczu. Archiwista Polski. Nr 4: 2003, s. 33-45.
15. Wojtylak M.: Więzienie w Łowiczu i jego spuścizna aktowa (1918-1944). Roczniki Łowickie. T. III: 2005, Łowicz 2006, s. 259-270.
16. Wojtylak M.: Z archiwum rodzinnego Wodzińskich z Kter. Kutnowskie Zeszyty Regionalne. T. VI: Kutno 2002, s. 321-336.
17. Wojtylak M.: Zbiory biblioteczne Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu. Łowicz 1993, ss. 35.
18. Wojtylak M.: Zbiory łowickie Tadeusza Gumińskiego w zasobie Archiwum Państwowego w Łowiczu. Roczniki Łowickie. T. II: Łowicz 2004, s. 29-36.